روش مقاله نویسی
روش مقاله نویسی (2)
5 ـ مرحله پيش نويس يا سياه نويسى (نوشتن مقاله)
مـحـقـق پـس از جمع آورى اطلاعات لازم و مطابق طرح مقاله، آن اطلاعات را دسته بندى كرده، به روى كاغذ منتقل مى نمايد و سپس به نوشتن پيش نويس مقاله اقدام مى كند.
در ايـن مرحله، اگر در كار پژوهش از مصاحبه ، آمارگيرى و محاسبات خاصى استفاده شده، به هـر يـك از آنـهـا نـيـز در جـاى خـود بايد اشاره كرد، و اگر معلومات و اطلاعاتى را مى توان در قـالب در نمودارها، جداول، و منحنى هايى نشان داد، آنها را بايد به صورتى پاكيزه و روشن ترسيم كرده و در جايى مناسب از مقاله افزود. پيش نويس را بايد در يك طرف كاغذ نوشت و در حاشيه سفيد آن جاى كافى براى اصلاحات و امنافات بعدى باقى گذاشت و همزمان با نوشتن پيش نويس، جاى پى نوشت هارا نيز بايد مشخص كرد.
مـى تـوان بـه يـكى از چهار شكل زير، يادداشت هاى تهيه شده و اطلاعات به دست آمده از منابع گـونـاگون را در متن مقاله به كار برد:
الف ) شرح و بسط، كه در اين روش، مفهوم مطلب اخذ شـده از مـنـابـع ديگر را گرفته و به صورت مشروح و مبسوط با كلمات خودمان مى نويسيم و محتواى آن را با لحن و سبك نوشته خود هماهنگ مى سازيم.
ب ) فـشـرده و چـكـيـده ، كه از طريق آن مفهوم و محتواى مطلب را از منابع گرفته و به صورت چكيده اى ناب با حدّاقل كلمات ، به گونه اى رسا و گويا بيان مى كنيم.
ج ) خلاصه ، كه در اين حالت اگر قصد اخذ مطلبى از منبعى داريم كه طولانى بوده و از نظر اطـلاعـاتـى چـنـدان دقيق به نظر نمى رسد و يا از نظر گوهر كلام، محتوا و سبك و لحن و غيره داراى اهـمـيـت خـاصـى نـيـسـت ، مـى تـوان آن را خـلاصـه كـرده و يـا فـهـرسـت وار بـه دنبال يكديگر بنويسم.
د) نـقـل قـول مـسـتـقـيـم ، كـه در ايـن حـالت مـحـقـق گـفـته يا نوشته فردى را بدون هيچ تغييرى داخل علامت برجسته نما يا گيومه « » قرار مى دهد.
6 ـ مرحله ويرايش پيش نويس
در ايـن مـرحـله بـا حذف مطالب و نكات زايد و نادرست ، نوشته را از هر جهت آراسته و پيراسته كـرده ، بـه ويـژه جـمـله هـاى طـولانـى را به دو يا چند جمله كوتاه مناسب تقسيم مى كنيم . بدين تـرتـيـب مـشـخـص مـى شـود كـه كـجـاى نـوشـتـه نـامـعـلوم و مـبـهـم اسـت و در كـجـا اسـتـدلال ضـعـيف است ؛ چه ادعاهايى به شواهد و حجت هاى قوى تر نياز دارد؟ در چه مورد تداوم منطقى ضعيف است ؟ و در كجا سبك مقاله ، سست است ؟
در مرحله ويرايش بايد به سه اصل مهم توجه داشت.
1 ـ اصـل بـه كـارگـيـرى زبـان:
بـر طبق اين اصل كه بايد نوشته را بلند خواند، تعبيرهاى ضـعـيـف، گـره هـا و ابـهـام هـا، مـحـسـوس و نمايان مى شود كه با رفع آنها نوشته روان تر، هـمـوارتـر ودر عـيـن حال رساتر و گوياتر مى شود و جمله ها و بندها، ارتباط درونى و انسجام بيشترى مى يابند.
2 ـ اصـل ارتـبـاط و انـسجام متن:
بر طبق اين اصل بايد دسته بندى و بخش بندى مطالب رعايت شـده و شـود به طور متوسط در هر صفحه يك يا دو تيتر قرار داده شود. به بيان ديگر، مقاله را بـايـد بـند به بند نوشت تا بندها متناسب با موضوع مقاله بوده و با بندهاى ديگر تركيب شده ، در نتيجه يك واحد كلى را به وجود آورند.
3 ـ اصـل نـشـانـه گـذارى يـا بـه كـارگـيـرى عـلائم سـجـاونـدى:
بـه كـارگـيـرى درست اين اصـل در مـقـاله از درجـه اهـمـيـت بالايى برخوردار است ؛ از جمله اين نشانه هاى مهم عبارت اند از ((نـقـطـه (.)، نـشـانـه هـيـجـان يـا تـعـجـب (!)، نـشـانـه درنـگ يـا ويرگول (،)، نشانه اعلام يا دو نقطه (:)، نشانه گريز يا كمان )، نشانه حذف جزئى يا سه نـقطه (…)، نشانه حذف كلى يا چند نقطه (…..)، نشانه تشريح يا خط (ـ)، نشانه نيم خط (ــ)، نـشـانـه بـرجـستگى يا گيومه (()) نشانه مداخله يا قلاب (ُ)، نشانه بزرگ نمايى يا خط ريز كـلمـات.))هر كدام از اين نشانه ها استفاده ويژه اى دارند كه در نوشتن متن مقاله بايد اين موارد رعايت گردد.
7 ـ مرحله تحرير نهايى يا پاكنويس
در اين مرحله فرض بر اين است كه مقاله نوشته شده مرحله ويرايش را طى كرده و به طور كلى نـوشـتـه از نـظـر امـلايى و نشانه هاى سجاوندى، دستورى يا بلاغى، به دقت بررسى شده اسـت. در ايـن زمـان پـاكنويس متن نوشته شده را شروع مى كنيم و در آن نوشته را با خط خوانا مـى نويسيم و يا با ماشين تايپ مى كنيم. پس از آن بر روى مقاله پاكنويش شده نيز مطالعه و بـررسـى دقـيق انجام مى دهيم و در صورت ضرورت آن را اصلاح كرده ، براى تحرير نهايى آماده مى سازيم.
8 ـ مرحله نتيجه گيرى
در اين مرحله روابط علّى و معلولى بين حقايق را مى يابيم و از مطالعات و بررسى ها و مشاهدات انجام شده استنتاج منطقى مى كنيم و نتايج را به موضوعات بزرگ تر تصميم مى دهيم .
در اين مـرحـله هـمواره سعى نهايى محقق دادن پاسخى منطقى و مناسب به سوالات زير است، اين كه ، چه سوالى پرسيده ايم ؟، چه يافته ايم ؟، به چه نتايجى رسيده ايم؟ و نتايج در كجا و درباره چه افراد يا گروه هايى صادق است ؟.
بـه بـيان روشن تر يك نتيجه گيرى خوب بايد از يك فرايند منطقى برخوردار باشد، بدين گـونه كه در آن ابتدا متن تهيه شده را بخش بخش نموده و سپس هر بخش را جداگانه خلاصه مـى كـنـيـم . نـكـتـه ديگر اين كه در اين مرحله ، بحث درباره نتايج يا خلاصه حتى الامكان بايد كامل باشد؛ اما نبايد تفسيرهاى ختم كننده و زايد را دربرگيرد.
9 ـ مرحله ارائه مقدمه مقاله
مـقـدمـه مـقـاله عـلمـى بـه مـانـنـد نـقـشـه و بـرنـامـه اى بـراى بـرپـايـى سـاخـتـمـان مـقـاله عـمـل مـى كـنـد و تنها مبنايى است براى داورى درباره هدف و راه و روشى كه محقق براى رسيدن بـه هـدف درنـظـر دارد. ((در واقـع ، مـقـدمـه بـخـشـى از مـقـاله اسـت كـه در آن مـسـائل يـا سـؤ الات اسـاسـى مـانـنـد اهـمـيـت مـوضـوع ، انـگـيـزه مـطـالعـه ، دلايـل تـجـديد موضوع ، سابقه موضوع و… مطرح مى شود.)) در نوشتن مقدمه مـقـاله بـايـد از تـعـارف و مـجـامـله و پـوشـيـده گويى برحذر باشيم و منظور خود را به طور صـريـح و گـويـا بـنـويـسم ؛ به خصوص از آوردن مقدمه طولانى كه بى ارتباط با موضوع مـقـاله بـاشـد بايد خوددارى كنيم . هم چنين بهتر است مقدمه را بعد از تقرير معنايى مقاله تنظيم كرده و در اول مقاله بياوريم .
10 ـ مرحله تنظيم پى نوشت ها
در آخـر هـر مـقـاله پـژوهـشـى (خـواه يك مقاله كوتاه و يا رساله و كتاب طولانى باشد) لازم است كليه منابعى را كه در متن نوشته خود از آنها استفاده كرده ايم ، به صورت زير ذكر نماييم.
نـام خـانـوادگـى و نـام مـؤ لف ، تاريخ انتشار، عنوان مقاله، نام مجله، شماره مجله و صفحات، تـنـهـا در زيـر نـام و شماره مجله خط كشيده مى شود. (به هنگام حروفچينى عنوان مجله درشت تر تـايـپ مى شود و خط زير آن برداشته مى شود) و زمانى كه از كتاب به عنوان منبع در نوشته خـود اسـتـفـاده كـرديم، بايد اطلاعات آن را به ترتيب زير بنويسيم .
نام خانوادگى و نام مؤ لف، سـال انـتـشـار، عـنـوان كـتـاب، تـاريـخ و نـوبـت چـاپ، محل چاپ و نام ناشر، (زير عنوان كتاب خط كشيده مى شود)
زمانى كه از مجله به عنوان منبع در مقاله خود استفاده كرديم ، اطلاعات آن را به ترتيب زير مى نويسم:
نـام خـانـوادگـى و نـام مـؤ لف، عـنـوان مـوضـوع، نـام مـجـله، دوره چندم، شماره چندم، صفحه.
معاونت پژوهش مدرسه علمیه الزهراء شاهین دژ