معاونت فرهنگی مدرسه علمیه الزهراء شاهین دژ

آشنایی با امام صادق علیه السلام در منابع اهل سنت

در این مطلب قصد دارم به معرفی خلاصه و مفید امام صادق در منابع اهل سنت بپردازم. امیدوارم در فضایی منطقی و بدور از تعصب مطالعه کنید

سخن علمای اهل سنت در مقام امام صادق

ذهبی در مورد امام صادق چنین گفته است:

مناقب جعفر کثیرة و کان یصلح للخلافة لسؤدده و فضله و علمه و شرفه رضی الله عنه.

ویژگی‌ها و فضائل جعفر بن محمد زیاد است و به خاطر آن بزرگواری و سیادت و فضل و علم و شرفش، صلاحیت خلافت بر مسلمین را داشت.

تاریخ الإسلام للذهبی، ج۹، ص۹۳

مالک بن أنس می گوید:

إختلفت إلیه زمانا، فما کنت أراه إلا على ثلاث خصال إما مصل و إما صائم و إما یقرأ القرآن و ما رأیته یحدث إلا على طهارة.

مدت زیادی نزد او رفت و آمد می‌کردم و او را فقط در ۳ حالت می‌دیدم: یا نماز می‌خواند و یا روزه بود و یا قرآن می‌خواند و فقط با طهارت سخن می‌گفت.

مسند الموطا ج۱ص۸۹

مِزّی در تهذیب الکمال می گوید:

ما رأیت أحدا أفقه من جعفر بن محمد.

از ابو حنیفه درباره جعفر بن محمد سوال کردند و گفت: تا به حال فقیه‌تر از جعفر بن محمد را ندیده‌ام.

تهذیب الکمال للمزی، ج۵، ص۷۹ ـ سیر أعلام النبلاء للذهبی، ج۶، ص۲۵۷

ادعاهای واهی ابن تیمیه و پاسخ به آن:

فالزهری اعلم باحادیث النبی صلی الله علیه و سلم و احواله و اقواله باتفاق اهل العلم من ابی جعفر محمد بن علی **منهاج السنه ص۴۰۶**

همانا زهری عالم تر بوده است از جعفر بن محمد به روایات و احوال و اقوال رسول الله

پاسخ به این ادعا:

برای پاسخ به این ادعای جناب ابن تیمیه فقط به گوشه ایی از کلام علمای اهل سنت در مورد علم امام صادق بسنده می نمایم:

امام ابوحنیفه

و ابوحنیفه فرموده است: «فقیه تر از جعفر بن محمد بچشم ندیده ام»** تذکرة الحفاظ، ج ۱، ص ۱۶۶**

عمرو بن المقدام

ابونعیم اصفهانى در کتابش بنام حلیة الاولیاء از عمرو بن المقدام نقل می کند که گفت «کنت اذا نظرت الى جعفر بن محمد علمت انه من سلالة النبیین»

یعنى «چون نگاه به جعفر بن محمد می کردم می دانستم که او از سلاله پیامبران است»** حلیة الاولیاء، ج ۳، ص ۱۹۳**

ابن حبان

و باز ابن حجر عسقلانى از قول ابن حبان درباره امام صادق(علیه السلام)می گوید:

ابن حبان گفته: «وى از سادات اهل بیت است که فقیه و علیم و فاضل بود و به سخنش نیازمند بودیم»** تهذیب التهذیب، ج ۲، ص ۱۰۴**

و در روایت دیگرى آمده است که وى تنها کسى بود که همه فقها و علما و فضلا محتاج و نیازمند سخنش بودند.

ابوحاتم

و ذهبى در کتاب خود موسوم به تذکرة الحفاظ می نویسد قال ابوحاتم «ثقة لایسأل عن مثله»** تذکرة الحفاظ، ج ۱، ص ۱۶۶**

یعنى «امام صادق آنگونه مورد اطمینان است که از کسى همانند او سئوال نمی شود».

ابن ابى حاتم

و در جاى دیگر ابن حجر عسقلانى در کتاب تهذیب التهذیب از ابن ابى حاتم نقل می کند که گفت از قول پدرش: جعفر الصادق ثقة لایسأل عنه.** تهذیب التهذیب، ج ۲، ص ۱۰۳**

یعنى: «امام جعفر صادق(علیه السلام) شخصیت مورد اطمینانى است که نیاز نیست درباره او از کسى پرسش شود»

ابن حجر هیثمى

وى که یکى دیگر از مؤلفین بنام اهل سنت بشمار می آید در کتاب خود موسوم به الصواعق المحرقه موضوعى را در رابطه به اینکه شش فرزند از سلاله پاک محمد بن على(علیهما السلام) بدنیا آمدند که افضل و کاملتر از همه آنها امام جعفر صادق(علیه السلام) بودند که پس از وى خلیفه و وصى ایشان شدند و مردم از علوم منتشره ایشان به تمامى شهرها سخن گفته اند و پیشوایان بزرگى از او حدیث روایت کرده اند.** ابن حجر هیثمى: الصواعق المحرقة، ص ۱۲۰**

شبلنجى

این عارف بزرگ ربانى نیز که یکى دیگر از مؤلفین مشهور اهل سنت است در کتاب معروفش به اسم نورالابصار نوشته است: «کان جعفر الصادق(رضى الله عنه) مستجاب الدعوة و اذا سأل الله شیئاً لم یتم قوله الا و هو بین یدیه»** نورالابصار، ص ۱۷۰**

یعنى: جعفر صادق(رضى الله عنه) مستجاب الدعوه بود و دعایش همیشه مورد قبول حق تعالى واقع می شد و چون از خداوند چیزى می خواست هنوز قولش پایان نیافته بود چیز مورد نظر برایش مهیا بود.

ابن خلکان

این مؤلف مشهور و بنام اهل سنت نیز در کتاب خود موسوم به وفیات الاعیان اظهار داشته است: «و کان من سادات اهل البیت و لقب بالصادق لصدقه فى مقالته… و کان تلمیذه ابوموسى جابر بن حیان الصوفى الطرسوسى قدألف کتاباً یشتمل على ألف ورقة تتضمن رسائل جعفر الصادق وهى خمس مأة رسالة»** وفیات الأعیان، ج ۱، ص ۲۹۱**

یعنى: حضرت امام جعفر صادق(علیه السلام) از سادات اهل بیت(علیهم السلام)بشمار می رود و بدلیل راستگویى در گفتارش ملقب به صادق شده است … و ابوموسى جابر بن حیان یکى از شاگردان اوست که کتابى مشتمل بر هزار برگ تألیف نموده که متضمن رساله هاى امام جعفر صادق(علیه السلام) است که مقدار آنها به پانصد رساله می رسد.

خیر الدین الزرکلى

وى یکى دیگر از مؤلفین بنام اهل سنت می باشد که تألیفات ارزشمندى را از خود به یادگار گذاشته است او در کتاب الاعلام درباره امام جعفر صادق(علیه السلام) نوشته: «کان من أجلّاء التابعین و له منزلة رفیعة فى العلم. أخذ عنه جماعة، منهم الإمامان ابوحنیفة و مالک و لقب بالصادق لأنه لم یعرف عنه الکذب قط له اخبار مع الخلفاء من بنى العباس و کان جریئاً علیهم صداعاً بالحق»** الاعلام، ج ۲، ص ۱۲۱**

یعنى: امام جعفر صادق(علیه السلام) از بزرگان تابعین بشمار می رود و در علم و دانش داراى منزلتى رفیع است و جماعت زیادى از او کسب علم کردهاند که از جمله آنها دو نفر از پیشوایان اهل سنت امام ابوحنیفه و امام مالک هستند و لقبشان صادق است بخاطر اینکه هرگز کسى از او کذب نشنیده است و در خبرهاى مربوط به او آمده است که وى براى اعتلاء حق پیوسته علیه خلفاى بنى عباس در ستیز بوده و به مبارزه پرداخته است.

محمد فرید وجدى

این نویسنده بنام نیز که یکى از اندیشمندان بزرگ اسلام و صاحب تألیفات متعددى می باشد در دائرة المعارف مشهور خود از امام جعفر صادق(علیه السلام) صحبت به میان آورده و بعنوان یک سنى مذهب می نویسد: «ابوعبدالله جعفر الصادق بن محمدالباقر بن على زین العابدین ابن الحسین بن على ابن ابیطالب هو احد الأئمة الأثنى عشر على مذهب الامامیة کان من سادات اهل البیت النبوی، لقب الصادق لصدقه فى کلامه کان من افاضل الناس»** دائرة المعارف، ج ۳، ص ۱۰۹**

یعنى: ابوعبدالله جعفر الصادق فرزند محمد باقر فرزند على زین العابدین فرزند حسین فرزند على فرزند ابیطالب یکى از ائمه دوازده گانه مذهب امامیه است وى از سادات نبوى(صلى الله علیه وآله) مىباشد و به دلیل صداقت در گفتارش به صادق ملقب شده است و یکى از بزرگان زمان خود در میان مردم است.

ابو زهره

محمد ابوزهره از دیگر نویسندگان جهان اسلام و از اندیشمندان بنام در کتابى که به نام الامام الصادق به رشته تحریر کشیده است درباره حضرت می نویسد:«امام صادق(علیه السلام) در طول مدت زندگى پربرکتش همیشه در طلب حق بود و هرگز پردهاى از ریب و شک و تردید بر قلب او مشاهده نشد و کارهایش به مقتضیات کجاندیشى سیاستمداران زمانش رنگ نباخت و لذا هنگامى که رحلت فرمود عالم اسلامى فقدان او را کاملا حس کرد زیرا که یاد او هر زبانى را عطرآگین می ساخت و همه علماء و اندیشمندان بر فضل او اجماعاً معترفند»

و اضافه می کند «علماء اسلام در هیچ مسأله اى آنگونه که بر فضل امام صادق و دانش او اجماع نمودهاند علیرغم اختلاف طوائفشان در امرى به این شکل اجماع ننمودهاند و تعداد زیادى از ائمه اهل سنت هستند که معاصر با ایشان بودند و هم عصر با ایشان زیسته و از محضر مبارکشان فیض بردهاند و بدین سان وى به پیشوایى علمى زمانش کاملا شایسته بوده همچنانکه این شایستگى را قبل از او پدر و جدش و نیز عمویش زید رضى الله عنهم اجمعین داشته اند.

و همه پیشوایان راه هدایت به آنها اقتداء نموده و از حرفهاى آنها اقتباس نمودهاند»** الإمام الصادق، ص ۶۵ و ۶۸**

ابن الصباغ مالکى

این نویسنده نامدار اهل سنت نیز که در کتاب خود بنام الفصول المهمة در ارتباط با مناقب امام جعفر صادق(علیه السلام) مطالب قابل توجهى را ذکر نموده است در این باره می نویسد:«مناقب جعفر الصادق(علیه السلام)فاضلة أو صفاته فى الشرف کاملة، و شرفه على جبهات الأیام سائلة، و أندیة المجد و الغر بمفاخره و مآثره آهلة»** الفصول المهمة، ص ۲۳۰**

جناب ابن تیمیه این اشخاص از علمای اهل سنت هستند یا نستند؟

ادعای ابن تیمیه

وجعفر بن محمد هو من اقران ابی جنیفه  و لم یکن ابو حنیفه ممن یاخذه عنه مع شهرته بالعلم**منهاج السنه ج۳ص۱۴۰**

ترجمه: جعفر بن محمد از هم قرن های ابی حنیفه بود و نبود ابوحنیفه از کسانی که علمش را از او گرفته باشد با توجه به شهرت جعفر بن محمد در علم

پاسخ به این ادعای  ابن تیمیه:

اقرار شارح منهاج السنه:

ان صحت الحکایه ان یکون قد استفاد منه بعض العلم ** منهاج السنه ج۳ص۱۴۱- حاشیه متن**

همانا قول صحیح آن هست که استفاده کرده است ابوحنیفه از او در بعضی از علوم.

اما اقرار های سایر علمای اهل سنت:

مسند أبی حنیفة - أبو نعیم الأصبهانی - ص ۶۶

حلیه الاولیاء ج ۳ص۱۹۶

الامام الصادق ص۲۵۲-۲۵۵

منبع: سایت گفتگوی آرام میان شیعه و سنی