طبقه‌بندی انواع تحقيق بر اساس روش
طبقه‌بندی انواع تحقيق بر اساس روش
روش تاريخی (Historical): تحقيق تاريخی شامل مطالعه، درک و شرح رويدادهای گذشته است. هدف از مطالعه تاريخی، رسيدن به نتايجی مربوط به علل، تأثيرات يا روند رويدادهای گذشته است که ممکن است به روشن شدن رويدادهای کنونی و پيش‌بينی وقايع آينده کمک نمايد.
روش توصيفی-کيفی (Descriptive): تحقيق توصيفی آنچه را که هست توصيف و تفسير می‌کند و به شرايط يا روابط موجود، عقايد متداول، فرايندهای جاری، آثار مشهود يا روندهای در حال گسترش توجه دارد. تمرکز آن در درجه اول به زمان حال است، هرچند غالبا رويدادها و آثار گذشته را نيز که به شرايط موجود مربوط می‌شوند مورد بررسی قرار می‌دهد.
روش پيمايشی يا زمينه‌يابی (Survey): پيمايش روشی در تحقيق است که فراتر ازيک فن خاص در گردآوری اطلاعات است و هدف آن اکتشافی، توصيفی يا تبيينی است. هرچند عمدتا در آن از پرسش‌نامه استفاده می‌شود اما ابزار ديگری از قبيل مصاحبه ساختمند، مشاهده و … هم به کار می‌رود.
روش تحليل محتوايی (Content Analysis): تحليل محتوا روشی به منظور دستيابی به ويژگيهای مختلف پيام، ديدگاهها و انديشه‌های فرستنده پيام، علل صدور پيام و آثار پيام است و برای تجزيه و تحليل عينی و منتظم پيامهای مختلفی که از طرق گوناگون مبادله می‌شود به کار می‌رود. آنچه در اين تعريف اهميت دارد شروط عينيت، انتظام و عموميت است. عينيت به اين معنی است که هر مرحله از فرايند پژوهش بايد بر اساس قواعد، احکام و روشهای مشخص انجام گيرد. انتظام به اين معني است که دايره شمول محتوا بايد بر طبق قواعد کاربردی ثابتی مشخص گردد. اين شرط آشکارا، تحليلهايی را که فقط به دنبال جمع‌آوری داده‌های تائيدکننده فرضيه‌های پژوهشگر هستند طرد می‌کند. و عموميت به اين معنيست که يافته‌ها ارتباط نظری با هم داشته باشند، اطلاعات توصيفی صرف درباره محتوا، بدون ارتباط با ديگر ويژگيهای اسناد يا خصوصيات فرستنده و گيرنده پيام، ارزش چندانی ندارد.
تحقيق ميدانی (Field Research): تحقيق ميدانی بيشتر يک جهت‌گيری نسبت به امر تحقيق است تا يک سری روشها و تکنيک‌های کاربردی. روش ميدانی بيشتر شبيه چتری است که دربرگيرنده فعاليتهای هر روش ممکن برای دستيابی به دانسته‌های مورد نظر و فرايندهای تحليل درباره اطلاعات است.
تحقيق موردکاوانه (Case Study): در اين روش با مشاهده تمامی جوانب يک پديده ملموس و بررسی ارتباط آن با ديگر پديده‌هايی که آن را احاطه کرده‌اند، شناختی جامع از آن پديده‌ها فراهم می‌آيد.
پانل (Panel): مطالعات اجتماعی را می‌توان در يک مقطع زمانی و يا در چند مقطع از زمان به انجام رساند. مطالعاتی که در مقاطع زمانی مختلف صورت می‌گيرد را مطالعات طولی می‌خوانند. در اين تحقيقات مخصوصا تأثير عامل زمان مورد سنجش و ارزيابی قرار می‌گيرد و از اين طريق هم دگرگونيهای مرتبط با عقايد، نظرات و حالات و هم تغيير در رفتار، عادات و … سنجيده می‌شود.
تحقيق همبستگی (Correlational Research): در اين نوع تحقيق هدف آن است که مشخص شود آيا رابطه‌ای بين دو يا چند متغير کمی وجود دارد و اگر اين رابطه وجود دارد اندازه و حد آن چقدر است؟ مطالعات همبستگی تعدادی از متغيرهايی را که تصور می‌رود با يک متغير پيچيده عمده مرتبط هستند ارزيابی می‌کند. متغيرهايی که معلوم شود وابستگی زيادی ندارند، حذف شده و مورد بررسی بيشتر قرار نمی‌گيرند و در مورد متغيرهايی که وابستگی زيادی دارند برای تعيين علی بودن اين روابط نياز به مطالعات علی-تطبيقی يا تجربی می‌باشد.
تحقيق علی يا آزمايشی (Experimental Research): برای آگاهی از نوع و جهت رابطه، بين متغيرهايی که در تحقيق همبستگی مشخص شده است دارای رابطه هستند، از تحقيق آزمايشی استفاده می‌شود. در اين تحقيقات آزمايش‌کننده در متغيرهای مورد نظر دخل و تصرف کرده و سپس به مشاهده تأثيرات آن در تغييرات متغير وابسته می‌پردازد. همچنين آزمايش‌کننده بايد متغيرهای مربوطه ديگر را هم کنترل کند تا در حدی معقول مطمئن شود که تغييرات حاصله در متغير وابسته در واقع از متغيرهای دخل و تصرف شده ناشی می‌شوند.
گروه مطالعات دفتر پژوهش های اسلامی